Skarbek Aleksander Wincenty Jan (1874–1922), polityk endecki, poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego i Rady Państwa w Wiedniu, poseł na Sejm Ustawodawczy RP. Ur. 18 I (ochrzczony 30 I) w Jordanowicach koło Grodziska pod Warszawą, był synem Henryka (zob.) i Aleksandry z Okęckich.
W r. 1882 w związku z przejęciem przez ojca obowiązków kuratora Fundacji im. Stanisława Skarbka rodzina S-ka przeniosła się do Lwowa. Tam S. uczęszczał do gimnazjum, z którego został usunięty, prawdopodobnie za pobicie chłopca pochodzenia żydowskiego. Naukę kontynuował w gimnazjum w Stryju, gdzie zdał maturę w r. 1894. Wyjechał następnie do Innsbrucka na studia prawnicze, które ukończył w r. 1899 z tytułem doktora obojga praw. Po powrocie do Galicji wstąpił do służby administracyjnej przy Namiestnictwie we Lwowie. Uregulował także kwestię swojego obywatelstwa – 5 I 1900 został zwolniony z obywatelstwa rosyjskiego. Pracował następnie przy starostwie przemyskim. Ślub 30 V 1901 z bogatą wdową po Andrzeju Fredrze – Felicją ze Szczepańskich (zob.), właścicielką Fredrowszczyzny, zapewnił S-kowi niezależność finansową. Jeszcze przez dwa lata pracował w Radzie Szkolnej Krajowej we Lwowie, ale pod wpływem żony porzucił karierę urzędniczą.
W r. 1903 S. przeniósł się do Beńkowej Wiszni i zajął się administracją majątków żony w pow. rudeckim (Beńkowa Wisznia, Rudki, Podhajczyki, Jatwięgi, Jaremków) i w pow. mościskim (Nikłowce i Orchowice). Był członkiem Rady Powiatowej, od r. 1904 – prezesem Wydziału Powiatowego w Rudkach. W l.n. wybierano go do tamtejszej okręgowej Rady Szkolnej i na delegata Rady Powiatowej. S. wspierał finansowo wraz z żoną prace społeczne i oświatowe wśród ludności polskiej, będącej mniejszością w pow. rudeckim. Przyczynił się do wybudowania w Rudkach cegielni parowej «Felicja» (1903), Mleczarni Związkowej (1907) oraz do powstania szosy Rudki–Podhorzec. W l. 1906–10 S. był honorowym członkiem Tow. Czytelni Akademickiej we Lwowie. Skarbkowie łożyli w l. 1907–10 na budowę szkół ludowych w Beńkowej Wiszni, Jaremkowie, Jatwięgach i Wistowicach. Z «Funduszu Hrabiów Skarbków» opłacano naukę w seminarium nauczycielskim i internat w Samborze. Od r. 1908 S. przewodniczył oddziałowi rudeckiemu c.k. Tow. Gospodarskiego we Lwowie.
S. był od r. 1906 jednym z najczynniejszych polityków Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego (SD-N) w Galicji Wschodniej i jego zasługą było – zdaniem Stanisława Grabskiego – zwiększenie liczby działaczy narodowych na prowincji. W wyniku nieporozumień z Zarządem, 24 I 1908 złożył mandat członka Komitetu Głównego SD-N. Dn. 25 II 1908 S. został wybrany (IV kuria: okręg Rudki) na posła do galicyjskiego Sejmu Krajowego. W Sejmie był członkiem komisji gospodarstwa krajowego, komisji reform agrarnych oraz sekretarzem komisji gminnej. Dn. 20 X 1909 został wybrany w wyborach uzupełniających (kandydował za namową S. Grabskiego) w okręgu 26 (Sambor–Gródek Jagielloński) na posła do wiedeńskiej Rady Państwa. Aby kandydować, S. musiał mieć własną ziemię i wtedy właśnie kupił graniczące z Rudkami Wistowice, potem każdy nowy nabytek (m.in. Kłodzienko w pow. żółkiewskim oraz Kołonice i Jabłonki w pow. liskim) stanowił wspólną własność Skarbków, wyłączając majątki po A. Fredrze.
W kolejnych wyborach do Rady Państwa (czerwiec 1911) S. uzyskał mandat z okręgu 53 (Sądowa Wisznia–Stara Sól–Sambor). Zamieszkał wówczas w Wiedniu, ale do Beńkowej Wiszni przyjeżdżał co tydzień na niedzielną sesję «Zarządu dóbr». Nie przerwał też działalności społecznej. W r. 1911 kupił drukarnię w Białej i aż do wybuchu wojny wspierał finansowo działalność SD-N w Bielsku i Białej. W Rudkach pełnił funkcję przewodniczącego Powiatowej Kasy Oszczędności i był członkiem tamtejszego Wydz. Okręgowego Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego. We Lwowie natomiast należał do Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego, Rady Zawiadowczej Galicyjskiego Banku Kredytowego Ziemskiego, Ligi Pomocy Przemysłowej (od r. 1913), Zarządu Głównego Kółek Rolniczych oraz Tow. Szkół Ludowych; był honorowym prezesem «Sokoła».
Na forum parlamentu S. występował jako «cięty opozycjonista przeciwko rządowi austriackiemu, namiestnikowi [Michałowi] Bobrzyńskiemu i większości Koła Polskiego» (Zygmunt Lasocki). W r. 1911 głosował przeciw wyborowi Leona Bilińskiego na prezesa Koła Polskiego. W okresie gdy narodowi demokraci byli w mniejszości, S. stał się niejako ich rzecznikiem na forum wiedeńskiego parlamentu; ostro występował przeciw polityce Bobrzyńskiego, m.in. w sprawie projektów rządowych podziału administracyjnego Galicji, utrakwizacji Uniw. Lwow. Od 28 XII 1911 do 16 X 1912 S. był członkiem Delegacji z ramienia Izby Poselskiej w Wiedniu, a od 5 XI t.r. w Budapeszcie, gdzie referował w zastępstwie Włodzimierza Kozłowskiego sprawy związane z budżetem wojskowym. S. – przeciwnik orientacji austrofilskiej – wystąpił z innymi posłami endeckimi przeciw uchwalaniu kredytów wojskowych; gdy Koło Polskie odrzuciło ten wniosek, złożył 16 XI 1912 swój mandat do Delegacji. W l. 1913–14 był wiceprezesem Koła Polskiego. W marcu 1913 w dyskusji nad reformą wyborczą dystansował się od kompromisu z Ukraińcami. Obok m.in. Stanisława Głąbińskiego odmówił przyjęcia orderu za prace nad nową ordynacją wyborczą. Z ramienia SD-N był członkiem Rady Narodowej we Lwowie (1913). W t.r., ponownie wybrany na posła na Sejm Krajowy (I kuria: obwód samborski), został członkiem komisji budżetowej (na ostatniej sesji w r. 1914 złożył mandat).
W r. 1913 na berlińskim zjeździe Rady Głównej Ligi Narodowej (LN) S. opowiedział się wraz z S. Grabskim i Janem Gwalbertem Pawlikowskim, a przeciw Romanowi Dmowskiemu, za tworzeniem Drużyn Sokolich i Bartoszowych, obawiając się, żeby patriotyczna młodzież nie przeszła pod wyłączne wpływy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, później Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (KSSN). Mimo tych różnic jego stosunki z Dmowskim pozostawały poprawne. Zebrania wiedeńskiego zjazdu LN (1914) odbywały się w mieszkaniu S-ka; przewodniczył im na zmianę z Juliuszem Zdanowskim. Zgodzono się wówczas z koncepcją Dmowskiego, że największym zagrożeniem dla przyszłej Polski są Niemcy i w związku z tym należy opowiedzieć się po stronie państw, które będą z nimi walczyły.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. stał na czele Wydz. Wojskowego Centralnego Komitetu Narodowego (CKN) we Lwowie. Został wybrany do Komisji Porozumiewawczej, która zredagowała uchwałę wzywającą do popierania Legionów Polskich i wstępowania do nich. W tym samym czasie uczestniczył z ramienia CKN w rozmowach z delegatami KSSN w sprawie zjednoczenia obu organizacji. W wyniku zawartej ugody powstał 16 VIII 1914 Naczelny Komitet Narodowy (NKN) i S. został kierownikiem Wydz. Wojskowego Sekcji Wschodniej NKN, odpowiedzialnym za tworzenie Legionu Wschodniego (Leg. Wsch.). Wskutek zbliżania się wojsk rosyjskich do Lwowa, S. – po naradzie z S. Grabskim i J. G. Pawlikowskim – wyprowadził legionistów 29 VIII z miasta. Towarzyszył im przez cały czas aż do Mszany Dolnej. W rozkazie z 14 IX S. uznał, że podlegające mu oddziały są zgromadzeniem ochotników i zlekceważył telegraficzne wezwania Juliusza Lea, prezesa NKN, do złożenia przysięgi (wg formuły austriackiego pospolitego ruszenia). W rozkazie z 20 IX (podpisanym też przez Tadeusza Cieńskiego, prezesa Sekcji Wschodniej NKN) oświadczył, że w ciągu trzech dni legioniści sami zadecydują o złożeniu przysięgi, albo rozejdą się do domów; w praktyce oznaczało to rozwiązanie Leg. Wsch. Przed opuszczeniem Podhala S. zorganizował jeszcze w Nowym Targu opiekę finansową dla zwalniających się legionistów.
Postępowanie S-ka wywołało oburzenie w NKN. Na zebraniu w Krakowie 20 X sprawcy rozwiązania Leg. Wsch. zostali ostro zaatakowani. Po uchwaleniu większością głosów rezolucji, w której m.in. potępiono samowolę Wydz. Wojskowego, S. wraz z grupą endeków i podolaków ustąpił z NKN. O temperaturze ówczesnych emocji działaczy NKN świadczyła anonimowa broszura „Pod sąd! Historia Legionu Wschodniego” (Sosnowiec 16 X 1914, prawdopodobnie autorstwa Izy Moszczeńskiej lub Stanisława Kota), w której domagano się ukarania S-ka za zdradę stanu. Dodatkowo naraził się S. przeciwnikom, zaprzeczając istnieniu tajnego Rządu Narodowego w Warszawie proklamowanego w odezwie Józefa Piłsudskiego z sierpnia 1914. Prawdopodobnie w listopadzie t.r. S. zgłosił się do Koła Polskiego w Wiedniu. Protestował przeciwko zarzutom posądzania go o najwyższą zdradę. Zdaniem S. Grabskiego przed aresztowaniem uratowała S-ka «poważna pozycja jaką posiadał w sferach arystokracji austro-węgierskiej». Jednak był w tym czasie uważnie obserwowany przez wiedeńską policję. Podpisanie w styczniu 1915, pod wpływem L. Bilińskiego, przez S-ka adresu hołdowniczego szlachty polskiej do cesarza Franciszka Józefa I, miało świadczyć o jego lojalności w stosunku do władz austro-węgierskich. Jeszcze w lutym 1915 przebywał w Wiedniu, nadzorowany przez policję.
Dn. 22 II S. wyjechał do Szwajcarii. W tym jeszcze miesiącu uczestniczył we Fryburgu w trójzaborowym zebraniu działaczy polskich (z udziałem Wincentego Witosa), na którym przedstawił sytuację w zaborze austriackim. Na początku pobytu w Szwajcarii pojawił się zarzut nierozliczenia się przez S-ka z funduszy pozostałych po Leg. Wsch. Na publiczne wezwanie NKN, S. wyjaśnił w liście pisanym 12 IV 1915 do jego prezydium, że zostały one zdeponowane w Banku Krajowym we Lwowie i nie czuje się uprawniony do dysponowania nimi. Do planowanego przez NKN w tej sprawie procesu nie doszło; wg Bogusława Longschamps de Berier, adwokata reprezentującego S-ka z ramienia LN, złoto i precjoza znajdujące się w Banku Krajowym zostały wykorzystane cztery lata później, w czasie obrony Lwowa. Zapewne też wówczas S. napisał, prawdopodobnie wspólnie z Aleksandrem Ładosiem, sprawozdanie pt. Organizacje polityczne i wojskowe w Galicji – ich działalność od 1914 r. do rozłamu w łonie NKN-u (Fryburg 1915, mszp. w: AAN, Akta CAP w Lozannie 38/I sygn. 74). Zamieszkał na dłużej w hotelu w Lozannie. Oskarżenia o zdradę spowodowały jego załamanie nerwowe, S. jednak nie wycofał się ze sceny politycznej. Nawiązał kontakt z grupą lozańskich polityków o orientacji proalianckiej (m.in. z Janem Modzelewskim i Janem Rozwadowskim), a od kwietnia do września 1915 współpracował z polską agencją prasową w Paryżu. Regularnie przesyłał jej kierownikowi Kazimierzowi Woźnickiemu pieniądze, także własne, (stałą subwencję płacono pismu „Journal des Débats”) oraz materiały i notatki, które miały być podstawą propagowania sprawy polskiej w prasie francuskiej. S. ukrywał swoje stosunki z Paryżem ze względu na chęć powrotu do Galicji (krótko w czerwcu 1915 interesowała się nim policja szwajcarska). Za pośrednictwem żony utrzymywał kontakty z przebywającymi w Austrii T. Cieńskim i Witoldem Czartoryskim. W szyfrowanych listach informował o stanie sprawy polskiej na Zachodzie, udzielał wskazówek i rad. Od kwietnia 1915 należał do Komitetu Wydawniczego encyklopedii „La Pologne d’aujourdhui”, a latem t.r. współuczestniczył w subwencjonowaniu paryskich pism: „Polonia” oraz „Revue de Pologne”. W r. 1915 został członkiem stow. niepodległościowego «La Pologne et la Guerre».
S. uczestniczył we wrześniu 1915 w zebraniu założycielskim Centralnej Agencji Polskiej (CAP), w listopadzie wszedł do tajnego Koła Politycznego kierowanego przez działaczy narodowodemokratycznych. Zajmował tam chyba dość niezależną pozycję, równocześnie bowiem był członkiem Komisji Rewizyjnej (od października 1915) stow. «La Pologne et la Guerre». Starał się natomiast osłabiać wpływy NKN wśród emigracji polskiej (m.in. przez przeciwdziałanie zbiórce pieniędzy w USA na Legiony Polskie). W listopadzie 1916 S. nie podpisał protestu lozańskiej CAP przeciw aktowi dwóch cesarzy z dn. 5 listopada. Na przełomie stycznia i lutego 1917 uczestniczył w zjeździe polskich polityków prokoalicyjnych (m.in. R. Dmowski, Erazm Piltz, Maurycy Zamoyski, Marian Seyda i J. Rozwadowski) w Lozannie, na którym podjęto decyzję zorganizowania na Zachodzie głównego przedstawicielstwa orientacji antyniemieckiej. S. poparł «Proklamację do Polaków» wydaną przez rosyjski rząd tymczasowy 31 III 1917; nie udało mu się jednak skłonić do tego stow. «La Pologne et la Guerre».
Wiosną 1917 S. powrócił do Wiednia, gdyż zwołanie parlamentu na 30 V zapewniało mu nietykalność poselską. W maju zjawił się u Zygmunta Lasockiego w Krakowie, przekazując mu 4 tys. koron na wydawanie „Wieńca” i „Ojczyzny” (później sfinansował przeniesienie i wydawanie „Ojczyzny” we Lwowie). Był w grupie posłów, którzy przyczynili się do proklamowania uchwały krakowskiej 28 V 1917 o zjednoczeniu ziem polskich z dostępem do morza oraz «zupełnej niepodległości». Kiedy w lipcu 1917 powstał Związek Międzypartyjny, S. zaangażował się w jego działalność. Był zwolennikiem nawiązywania ściślejszych stosunków z politykami słowiańskimi w Austro-Węgrzech. Po zawarciu 9 II 1918 pokoju w Brześciu Lit. na jego wniosek w Kole Polskim podjęto uchwałę o porozumieniu się z Czechami i południowymi Słowianami. W kilka dni potem (18 II) wystąpił z żarliwym przemówieniem w czasie antyaustriackiej manifestacji przed gmachem Sejmu we Lwowie. W poł. maja 1918 uczestniczył w uroczystościach 50-lecia Teatru Narodowego w Pradze, a w poł. sierpnia t.r. na uroczystościach w Lublanie z okazji utworzenia Słoweńskiej Rady Narodowej. Latem t.r. S. próbował z kpt. Czesławem Mączyńskim utworzyć zakonspirowaną organizację wojskową pod nazwą Polskie Kadry Wojskowe (PKW), złożoną z polskich oficerów i żołnierzy z armii austriackiej (PKW zostały wykorzystane w czasie wojny polsko-ukraińskiej).
Wczesną jesienią 1918 zaczął się okres najaktywniejszej działalności politycznej S-ka. Prowadził wówczas w Krakowie z ramienia SD-N rozmowy m.in. z Jędrzejem Moraczewskim, przywódcą tajnego konwentu Organizacji A. Wg informacji podanej na posiedzeniu lwowskiej grupy LN (5 X 1918) W. Witos, Włodzimierz Tetmajer, S. Głąbiński i S. próbowali bezskutecznie skłonić wówczas socjalistów do utworzenia Rady Narodowej. Na zebraniu posłów Koła Polskiego w sali krakowskiej Rady Miejskiej 28 X 1918, inaugurującym powstanie Polskiej Komisji Likwidacyjnej (PKL), S. w imieniu swojego stronnictwa oświadczył, że udział w pracach Komisji uzależnia od uznania jej przez rząd polski w Warszawie. Obok Witosa i Ignacego Daszyńskiego wszedł w skład tymczasowego prezydium PKL. S. odegrał istotną rolę w czasie przejęcia władzy od Austriaków w Krakowie. «Chociaż był najmłodszy wiekiem, między kilku parlamentarzystami, którzy w tej akcji brali udział, chętnie wszyscy poddawali się jego kierownictwu» (Lasocki). Dn. 31 X, na spotkaniu w magistracie krakowskim, S. zwrócił się do oficerów austriackich z żądaniem złożenia władzy na ręce PKL, a kiedy ci oponowali, zagroził aresztowaniem; tego dnia PKL objęła władzę w całej Galicji Zachodniej. Wiele lat później Witos wspominał: «Jemu [S-kowi] w wielkiej mierze zawdzięczać należy, że zajęcie Krakowa dokonało się tak gładko i szybko». Na pamiątkę tych wydarzeń został S. członkiem Związku Uczestników Oswobodzenia Miasta Krakowa.
Dn. 1 XI 1918 delegacja PKL, złożona z Władysława Grzędzielskiego, Z. Lasockiego i S-ka wyjechała z Krakowa, żeby objąć władzę we Lwowie. Już w drodze delegaci dowiedzieli się o zajęciu miasta przez wojska ukraińskie. Zatrzymali się w Przemyślu, gdzie już toczyły się walki polsko-ukraińskie i doprowadzili do lokalnej ugody. Niebawem porozumienie zostało złamane i S. wrócił wraz z delegacją PKL do Krakowa. Dn. 4 XI ukonstytuowała się formalnie PKL, ale S. nie przyjął miejsca w jej prezydium, ponieważ zamierzał skoncentrować się na sprawie odzyskania Lwowa. Wraz z Tadeuszem Tertilem i J. Moraczewskim podpisał apel PKL do ludności żydowskiej o «wzięcie udziału w budowie niepodległego państwa polskiego», potępiający jednocześnie «wykroczenia i gwałty przeciwko Żydom».
S. – «najruchliwszy endek galicyjski» (Moraczewski) – po upadku rządu Józefa Świeżyńskiego, uczestniczył w próbach utworzenia rządu stronnictw prawicowych i ludowców galicyjskich, grupujących się wokół PSL «Piast». Wraz z S. Grabskim wyjechał 8 XI na spotkanie wracającego z Lublina Witosa, którego starali się namówić do pertraktacji ze stronnictwami prawicowymi celem utworzenia rządu w Krakowie, ale powrót J. Piłsudskiego 10 XI z Magdeburga i przekazanie mu władzy przez Radę Regencyjną przyczyniło się do upadku tych planów.
S., zarzucając PKL opieszałość w przygotowywaniu obrony Lwowa, wyjechał do Przemyśla, z którego wyparte zostały 12 XI oddziały ukraińskie. Wraz z Hermanem Liebermanem interweniował w sprawie uwolnienia ukraińskiego posła do Sejmu Krajowego W. Zahajkiewicza, uwięzionego przez wojsko polskie. Na własną rękę rozwinął przygotowania odsieczy Lwowa i organizowania oddziałów ochotników z całej Galicji Zachodniej. W imieniu PKL wysyłał rozkazy i wezwania do komend powiatowych z poleceniem przysyłania wszystkich zbędnych sił do Przemyśla. W związku z tymi samowolnymi akcjami S-ka gen. Bolesław Roja zażądał jego aresztowania albo odstawienia do Krakowa; rozkaz ten wydał jednak bez przekonania, uważał bowiem S-ka za jednego z nielicznych «patriotów osobiście czynnych» w owym czasie. Kiedy podjęto decyzję o odsieczy, S. 19 XI wyjechał z transportami do Lwowa, następnego dnia uczestniczył w naradzie wojskowej z płk. Michałem Tokarzewskim i kpt. C. Mączyńskim. Wieczorem 20 XI pertraktował z władzami ukraińskimi w sprawie przedłużenia zawieszenia broni (z 17 XI). Po opanowaniu (21/22 XI) Lwowa utworzony został 23 XI Tymczasowy Komitet Rządzący (TKRz.), w którym S. kierował działem administracyjnym. Dn. 28 XI PKL wydelegowała S-ka, obok m.in. W. Grzędzielskiego i H. Liebermana, do prowadzenia rokowań i zawarcia rozejmu z Ukraińcami. S. dokładał wielu starań, m.in. poprzez metropolitę Andrzeja Szeptyckiego i przez arcybpa Józefa Bilczewskiego, by doprowadzić do porozumienia między obu stronami. Po połączeniu TKRz. i PKL w Komisję Rządzącą dla Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spisza (KRz.) 10 I 1919, S. oddał Lasockiemu, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, resort administracji, zostając jego zastępcą. Na czele KRz. miał stanąć Komisarz Generalny Rządu, ale do czasu jego nominacji (28 III) władzę sprawowali czterej jego zastępcy, wśród nich S.
W styczniu 1919 S. uczestniczył w rokowaniach z Ukraińcami w sprawie zawieszenia broni. Dn. 19 I zaprotestował przeciwko kompromisowym wnioskom zgłoszonym przez delegatów Sztabu Generalnego, a w poufnym liście z 21 I prosił premiera Ignacego Paderewskiego, by nie zawierano zawieszenia broni pod naciskiem Ententy; odstąpienie Lwowa albo Borysławia «wywołałyby wrażenie druzgocącej klęski». Był jednym z sygnatariuszy umowy polsko-ukraińskiej podpisanej 1 II 1919 (z datą 15 I) w Stanisławowie w sprawie przestrzegania prawa międzynarodowego. Lutowe rokowania wojskowe, w których S. brał udział jako rzeczoznawca ds. polityczno-ekonomicznych, doprowadziły do zawarcia krótkotrwałego rozejmu w trwającej już cztery miesiące wojnie polsko-ukraińskiej. Dn. 24 II S. donosił premierowi Paderewskiemu o podpisaniu z dowództwem wojsk ukraińskich zawieszenia broni oraz o sytuacji na froncie, tego samego dnia przedstawił gen. J. Barthélemy swoje pełnomocnictwa i odbył z nim długą konferencję. Kiedy 7 III Ukraińcy wypowiedzieli zawieszenie broni i Lwów został odcięty od pomocy z zewnątrz, S. wymógł na gen. Tadeuszu Rozwadowskim odwleczenie kapitulacji miasta i wyjechał wraz z Paderewskim do Poznania, by uzyskać pomoc wojskową od gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego. Dn. 16 III przyleciał aeroplanem do Lwowa z zapowiedzią zbliżającej się od Przemyśla ofensywy; dn. 18 III oblężenie zostało przerwane. S., wyznaczony 7 IV wraz z Arturem Hausnerem z ramienia rządu polskiego do pertraktacji z Ukraińcami w sprawie zawieszenia broni, był im przeciwny. Uważał, że dalsza ofensywa w Galicji Wschodniej zwiększy szansę pomyślnego dla Polski załatwienia kwestii przynależności Galicji Wschodniej na konferencji pokojowej w Paryżu.
Do Sejmu Ustawodawczego S. wszedł w lutym 1919 z racji piastowania mandatu do Rady Państwa (okręg wyborczy 53: Sądowa Wisznia, Rudki, Stara Sól i Sambor). Został członkiem Komisji Wojskowej, delegatem Klubu Związku Sejmowego Ludowo-Narodowego do Komisji Konstytucyjnej (z tej jednak S. niebawem się wycofał, zajęty wojną polsko-ukraińską) i Komisji Spraw Zagranicznych. W Komisji Wojskowej z niezwykłą energią zajmował się sprawą niesienia pomocy dla oblężonego Lwowa. Jak wspominał Maciej Rataj, S. – «obywatel niezmiernej prawości i patriotyzmu, mający niewątpliwie udział w zasłudze, iż Wschodnia Małopolska przypadła Polsce, ale popędliwy i o ciasnym horyzoncie […] robił nieraz posunięcia, które wnosiły, a przynajmniej mogły wnieść do wojska rozdźwięki i anarchię» – próbował w owym czasie «dowodzić przez sejm». Wniosek S-ka o pobór 6 roczników został uchwalony 26 II 1919, natomiast w kwietniu, S. wraz z innymi posłami endeckimi wzywał rząd i Naczelne Dowództwo do skierowania «w najbliższym czasie na front Galicji Wschodniej nowych odpowiednio poważnych sił» i nie angażowania się w tym czasie na Litwie. J. Piłsudski w jednym z wywiadów wspominał: «Skarbek przybiegł do sztabu, grożąc rewolucją w razie, jeśli swoje zdrożne plany w stosunku do Wilna wykonam». W kwietniu 1919 została wyłoniona podkomisja dla zbadania frontu południowo-wschodniego, do której delegowano m.in. S-ka. Wraz z M. Ratajem dokonał wówczas przeglądu stanu wojska na tym froncie. Dn. 13 V proponował w Sejmie uchwalenie wniosku w sprawie autonomii narodowej dla Galicji Wschodniej.
Sprawę obrony Lwowa podnosił S. również na spotkaniach partyjnych, m.in. na I Zjeździe Związku Ludowo-Narodowego (ZL-N) w Warszawie w dn. 11–12 V 1919. Dał wiele dowodów osobistej ofiarności i odwagi; wyłożył dużą sumę pieniędzy na werbunek i wyposażenie ochotników. W poł. t.r. S. uczestniczył ze strony kół endeckich w poufnych próbach porozumienia między Belwederem i endecją w sprawie koncepcji polityki wschodniej, podjętych przez organizację «444» (podkółko masonerii). Tymczasem na konferencji pokojowej w Paryżu ważyły się losy Galicji Wschodniej; we Lwowie zaniepokojenie wywołał projekt statutu w sprawie czasowej administracji w Galicji Wschodniej, opracowany przez ekspertów delegacji polskiej i przedstawiony 7 VII Podkomisji do Spraw Statusu Galicji Wschodniej. Bez uzgodnienia z rządem warszawskim, S. wraz z Janem Dąbskim i Henrykiem Loewenherzem wyjechali 25 VII do Paryża. Dn. 29 VII R. Dmowski, referujący na konferencji pokojowej sprawę granic Polski, skrytykował wniosek lwowskich delegatów w sprawie autonomii całej Galicji, uważając, że jest on nierealny. Jego argumenty nie przekonały jednak S-ka. Ostatecznie w projekcie statutu Galicji Wschodniej utrzymano zasadę tymczasowego charakteru polskiej administracji na tym terytorium (przyznając Polsce mandat w Galicji Wschodniej na 25 lat). Powrót S-ka do Polski Dmowski wykorzystał, by wysłać 17 VIII przezeń poufną instrukcję polityczną dla kierowników obozu narodowego w sprawie koncepcji polskiej polityki zagranicznej i programu granic. Było w niej też ostrzeżenie pod adresem polityki S-ka jako zbyt nieostrożnej, która może doprowadzić albo do utraty Galicji Wschodniej, albo do konfliktu z aliantami.
W r. 1919 Skarbkowie sprzedali obszar dworski z ogrodem oraz pałac w Beńkowej Wiszni Tow. Gospodarskiemu Wschodniej Małopolski i przenieśli się do dworku w Podhajczykach. Zajęty działalnością polityczną, S. nie miał czasu na zarządzanie majątkami. Oprócz posłowania w Warszawie, działał we Lwowie jako wiceprezes ZL-N. Nie był jednak zdyscyplinowanym działaczem: Juliusz Zdanowski pisał, że trudne jest «utrzymanie w karbach takich motyli jak Skarbek». Od jesieni 1919 S. finansował dziennik „Słowo Polskie” (niedługo przed śmiercią wszystkie udziały ofiarował wraz z budynkiem i drukarnią lwowskiemu ZL-N). Dn. 13 VI 1920 Skarbkowie spisali wspólny testament, w którym cały majątek (ok. 8 tys. ha, zakłady przemysłowe i in.) przekazywali skarbowi państwa. Była w nim klauzula, że gdyby Galicja Wschodnia nie stała się częścią Polski, to wówczas majątek Skarbków miał stać się własnością konsystorza rzymskokatolickiego w Przemyślu z obowiązkiem utworzenia fundacji «Opatrzność» na cele dobroczynne, a szczególnie na wychowanie sierot «w narodowości polskiej i w wyznaniu rzymskokatolickim».
W czasie wojny polsko-sowieckiej S. był na forum parlamentu w opozycji do Piłsudskiego; na posiedzeniu Komisji ds. Zagranicznych wraz z S. Grabskim i ks Kazimierzem Lutosławskim bezskutecznie próbował rozwinąć dyskusję krytyczną wobec polityki wschodniej rządu polskiego. Dn. 15 VI 1920 uczestniczył w spotkaniu Piłsudskiego z reprezentantami endecji, na którym omawiano skład personalny nowego rządu; S. sprzeciwiał się kandydaturze Daszyńskiego na ministra spraw zagranicznych. Z ramienia ZL-N w lipcu (po 20 VII) został członkiem Rady Obrony Państwa (ROP), zajmując miejsce po Dmowskim. Dn. 27 VIII S. akceptował na posiedzeniu ROP projekt zatrzymania się wojsk polskich na linii Curzona.
W r. 1921 S. zajmował się w Sejmie opracowywaniem ustawy «O prawach i obowiązkach oficerów». W komisji wojskowej zarzucał obozowi belwederskiemu preferowanie w awansach legionistów, na niekorzyść oficerów pochodzących z armii zaborczych; polemizował z nim w tej sprawie gen. Kazimierz Sosnkowski. Komisja ds. Zagranicznych powierzyła S-kowi przedstawienie materiału na temat Galicji Wschodniej, która miała być przedmiotem obrad konferencji genewskiej w r. 1922. Wg H. Liebermana S. był «jednym z najskrajniejszych działaczy narodowodemokratycznych», wg Witosa «odznaczał się nie tylko wielką odwagą, wysokim poczuciem honoru i obowiązku, ale b. rzadko u nas spotykaną punktualnością, lojalnością i obowiązkowością». S. był członkiem zakonu kawalerów maltańskich.
Dn. 16 I 1922 S. przekazał należący do niego i jego sióstr dom we Lwowie przy ul. Słodowej 10 dla niezamożnych studentów medycyny, Polaków (nazwany «Domem Medyków im. Aleksandra i Felicji Skarbków»). Intensywny tryb życia S-ka, posła do Sejmu Ustawodawczego, działacza partyjnego i społecznego, nieustanne podróże między Lwowem i Warszawą w l. 1920–2 nadwerężyły stan jego zdrowia. Z początkiem maja 1922 zachorował na tyfus brzuszny, połączony z obustronnym zapaleniem płuc i zmarł 31 V 1922 we Lwowie. Po nabożeństwie żałobnym w kościele Bernardynów, został pochowany 4 VI na cmentarzu Łyczakowskim w kwaterze Obrońców Lwowa. Pogrzeb, który odbył się koszt miasta, miał charakter bardzo uroczysty. Kondolencje złożył wdowie m.in. L. Hankiewicz, negocjator ze strony ukraińskiej w czasie wojny polsko-rosyjskiej. S. był odznaczony Krzyżem Obrony Lwowa.
Dowiedziawszy się o śmierci S-ka, Dmowski wystąpił 31 V z propozycją uczczenia jego pamięci przez utworzenie funduszu im. Aleksandra Skarbka dla Inwalidów Obrońców Lwowa (mieli nim rozporządzać wdowa i prezes Związku Organizacji Narodowych S. Głąbiński).
Małżeństwo S-ka z Felicją ze Szczepańskich, 1.v. Fredrową, było bezdzietne.
Semper Fidelis. Obrona Lwowa w obrazach współczesnych, Lw. 1930 (fot. nr 10, 173); Borkowski, Almanach; Żychliński, XXVII 101; Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej?, W. 1994 (fot.); Freund F., Das österreichische Abgeordnetenhaus. Ein Biographisch-statistisches Handbuch 1907–1913, Wien-Leipzig 1907; toż 1911–1917, Wien-Leipzig 1911 (fot.); Nicieja S. S., Cmentarz obrońców Lwowa, Wr. 1990 s. 295 (fot.); Rzepecki, Sejm 1919, s. 224 (fot.), 225, 280, 284; Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo lubelskie, województwo lwowskie, Oprac. T. Epstein, S. Górzyński, W. 1990 s. 49; – Bailly R., A City Fights for Freedom. The Rising of Lwów in 1918–1919, London 1956; Batowski H., Rozpad Austro-Węgier 1914–1918, Kr. 1982; Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, W. 1996; Chajn L., Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, W. 1975; Chmiel A., Oswobodzenie Krakowa 31 października 1918 roku, Kr. 1929 s. VIII, XXI, 8, 14–15, 18, 21–23, 25–6, 32 (fot.), 41, 42, 43, 44, 46, 49, 50, 60; Chołodecki J. Białynia, Cmentarz Obrońców Lwowa, w: W obronie Lwowa i wschodnich kresów, Lw. 1926 s. 10–12, 13 (błędna data śmierci: 31 I 1922), 15 (fot. grobu S-ka); Deruga A., Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), W. 1968; Dziesięciolecie Polski Odrodzonej, W. 1928; Faryś J., Koncepcje polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, W. 1981; Florkowska-Frančić H., Między Lozanną Fryburgiem i Vevey. Z dziejów polskich organizacji w Szwajcarii w latach 1914–1917, Kr. 1997; Grodziski S., Sejm Krajowy galicyjski, W. 1993 I, II; Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, W. 1973; Honowski F., Parlament i rząd w Polsce niepodległej. Rok 1918, W. 1938; Jabłoński H., Polityka Polskiej Partii Socjalistycznej w czasie wojny 1914–1918, W. 1958; Karpiński W., Aleksander hr. Skarbek i niepodległość Polski, Lw. 1931; Kołodziejczyk A., Maciej Rataj 1884–1940, W. 1991; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Kozłowski C., Działalność polityczna Koła Międzypartyjnego w latach 1915–1918, W. 1967; Kozłowski M., Między Sanem i Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Kr. 1990; Leczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i Stany Zjednoczone 1917–1919, W. 1966; Lewandowski J., Federalizm. Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego (XI 1918 – IV 1920), W. 1962; Łukomski G., Partacz C., Polak B., Wojna polsko-ukraińska 1918–1919, Koszalin–W. 1994; Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, W. 1980; Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Papierzyńska-Turek M., Sprawa ukraińska w drugiej Rzeczypospolitej 1922–1926, Kr. 1976; Rudnicki S., Lwowska grupa Ligi Narodowej w świetle własnych dokumentów z lat 1918–1919, „Przegl. Hist.” T. 68: 1977 z. 4 s. 719, 720, 721, 724–5, 727, 730, 732; Rzepecki J., Sprawa Legionu Wschodniego 1914 roku, W. 1966; Srokowski K., N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kr. 1923; Wapiński R., Roman Dmowski, L. 1988; tenże, Świadomość polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej, Ł. 1989; Zakrzewski A., Wincenty Witos, W. 1977; Zieliński J., W sprawie Legionu Wschodniego z września 1914, „Studia Hist.” R. 11: 1968 z. 2 s. 249, 250, 253, 256; – Arch. Paderewskiego, II; Bobrzyński M., Z moich pamiętników, Wyd. A. Galos, Wr. 1957; Bogdanowicz M. Rosco, Wspomnienia, W. 1958 I; Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 II; Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, W. 1925; Garlicki A., List Romana Dmowskiego do Aleksandra Skarbka z 1919 roku, „Przegl. Hist.” T. 64: 1973 z. 1; Głąbiński S., Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939 s. 144, 166, 182, 199, 205–6, 219–23, 268, 329, 336, 337, 339, 397, 398, 405, 412, 417, 431; Grabski S., Pamiętniki, W. 1989 I, II; Hausner A. W., Emigracja polska w Ameryce w czasie obecnej wojny, Kr. 1916 s. 52–3, 81–2; Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, Wyd. A. Szklarska-Lohmannowa, Kr. 1989 II, III; Kronika Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za r. akad. 1921/22, Lw. 1932 s. 40; Lasocki Z., Wspomnienia szefa administracji P.K.L. i K.Rz., Kr. 1931 s. 8–14, 19, 20, 38, 58, 72, 78, 92, 93, 95–8, 102, 124–129, 131, 138; Lieberman H., Pamiętniki, Wyd. A. Garlicki. W. 1996; Limanowski B., Pamiętniki (1907–1919), W. 1961 III; Listy Jana Stapińskiego z lat 1895–1928, Oprac. J. Albin i J. R. Szaflik, Wr. 1977; Longchamps de Berier B., Ochrzczony na szablach powstańczych. Wspomnienia (1884–1918), Wr. 1983 s. 196, 296, 335, 371, 373, 387, 393; Lozins’kij M., Galičina v rr. 1918–1920, Viden’ 1921 s. 86–8; Mączyński C., Boje lwowskie, W. 1921 I 204–6, 284–7, 292, 295–6, 299–300; Nieznana korespondencja arcybiskupów metropolitów lwowskich Józefa Bilczewskiego z Andrzejem Szeptyckim w czasie wojny polsko-ukraińskiej 1918–1919, Wyd. J. Wołczański, Lw.–Kr. 1997; Pamiętnik Hermana Diamanda. Zebrany z wyjątków listów do żony, Kr. 1932; Obrona Lwowa. T. 2: 1–22 listopada 1918, W. 1993; Piłsudski J., Pisma zbiorowe, W. 1937 VI; Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866–1925, W. 1981; Protokoły posiedzeń Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu z okresu od 2 października 1918 do 23 stycznia 1919 r., Wyd. T. Kuźmiński, „Najnowsze Dzieje Pol. 1914–39” T. 2: 1959; Rataj M., Pamiętniki, W. 1965; Roja B., Legendy i fakty, W. 1931; Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, Oprac. J. Borkowski, W. 1990; Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, Wyd. [J. Zieliński], Londyn 1972 I, II; Romer E., Pamiętnik paryski 1918–1919, W. 1989; Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, P. 1927–31 I–II; Sprawozdanie Czytelni Akademickiej we Lwowie za r. 1906/7, Lw. 1907 s. 10, toż za r. 1907/8, Lw. 1909 s. 10, toż za r. 1909, Lw. 1910 s. 10, toż za r. 1910, Lw. 1911 s. 32; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Stryju za r. akad. 1894, Stryj 1894 s. 48, 67; Sprawozdanie Powiatowego Komitetu Narodowego w Rudkach za lata 1909–1911, Lw. 1912 s. 20, 22, 40; Spraw. stenogr. Sejmu Krajowego z l. 1908–1914; Sprawy polskie na Konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i Materiały, W. 1967 II; Stroński S., Pierwsze lat dziesięć (1918–1928), Lw. 1928; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1899–1914; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992; Witos W., Moje wspomnienia, W. 1981; Zamorski J., Żywot zasłużonego obywatela, W. [1922]; – „Gaz. Poranna” 1922 nr 6399, 6401, 6403; „Kur. Lwow.” 1922 nr 120 s. 5, nr 121 s. 4, nr 122 s 5, nr 123 s. 7, 1932 nr 151 (fot.); „Myśl Polska” (Londyn) 1953 nr 233 s. 15; „Neue Freie Presse” 1922 nr z 8 VI; „Neue Wiener Journal” 1922 nr z 8 VI (Der Hochverrat des Grafen Skarbek); „Nowa Reforma” 1922 nr 128; „Słowo Pol.” 1922 nr 120, 122, 1927 nr 147, 1928 nr 327; – AP w Kr.: Arch. NKN, sygn. 446 (m.in. Sprawozdanie S-ka z działalności w NKN, mszp., Sprawozdanie Sekcji Wschodniej NKN [sierpień 1917]); Arch. PAN w Kr.: sygn. III–84 s. 618 (Jaworski W. L., Diariusz z l. 1914–1921); B. Jag.: rkp. 8899 II s. 54–55, rkp. 9812 III („Z opowiadań i ze wspomnień Felicji Skarbkowej…”) s. 47, rkp. 10141 IV t. 19; B. Ossol.: rkp. 5698 k. 73 (metryka chrztu S-ka), 75, 81; B. PAN w Kr.: rkp. 4064, 4115 (Lasocki Z., Z osobistych wspomnień o Aleksandrze Skarbku), rkp. 7785 t. 6 (Materiały Józefa Zielińskiego; m.in. biografia Felicji i A. Skarbków, oraz inne materiały biograficzne, przekazane przez F. Skarbkową), rkp. 7788 (Tymczasowy spis członków Ligi Narodowej 1887–1928), rkp. 7818 k. 25, rkp. 7826; – Informacje Haliny Florkowskiej-Frančić na podstawie: B. Ossol., rkp. 7970 I i B. Pol. w Paryżu, rkp. 37/1220 (korespondencja S-ka z K. Woźnickim).
Elżbieta Orman